Nowy rok szkolny zbliża się wielkimi krokami, więc dobrze byłoby przygotować się do niego tak, aby był pełen genialnych pomysłów, pozytywnej energii do pracy oraz wartościowy zarówno dla uczniów, ich rodziców, jak i nauczycieli. Zaglądanie na tego bloga oraz dbanie o swoją własną kreatywność na pewno w tym pomaga, ale nic tak nie inspiruje, jak przebywanie w kreatywnym środowisku czy w otoczeniu określonych przedmiotów. I wcale nie musisz przeznaczać na to wiele czasu oraz pieniędzy, o czym mam nadzieję za chwilę się przekonasz.

Pierwszym krokiem powinno być zatem zaaranżowanie takiej przestrzeni, która wspiera rozwijanie kreatywności (tzw. creative press), o czym pisałam już rok temu, a teraz podzielę się kilkoma praktycznymi wskazówkami.

Ustawienie ławek / biurka

Napisano na ten temat mnóstwo mniej lub bardziej naukowych artykułów, ale niestety w wielu szkołach nadal dominującym modelem jest ustawianie rzędów ławek oraz biurka nauczyciela pod tablicą. Jeżeli chcesz, aby w Twojej klasie uczniowie wymieniali się pomysłami czy wspólnie pracowali nad kreatywnym zadaniem, to o wiele lepszym pomysłem jest ustawienie niewielkich stolików z kilkoma krzesłami przy każdym. W młodszych klasach elementem wręcz obowiązkowym jest dywan bądź poduszki leżące na ziemi, gdyż zrelaksowane ciało oznacza zrelaksowany mózg, a wówczas usprawniają się procesy myślowe, m.in. myślenie dywergencyjne. To samo dotyczy biurka w domu - być może zapewnia ono uporządkowaną przestrzeń do nauki i jest zdrowe dla kręgosłupa, ale usztywnione ciało oznacza ograniczone myśli, więc trudno w takiej pozycji wymyślić coś kreatywnego.

Jeżeli jednak z jakichś względów nie możesz zmienić ustawienia ławek czy biurka, to zadbaj chociaż o regularną zamianę miejsca, w którym Twoi podopieczni pracują bądź uczą się, gdyż to już zapewnia poszerzenie perspektywy i otwarcie umysłu. Możecie przykładowo losować (kartami do gry, patyczkami, aplikacjami w telefonie itd.) zajmowane miejsce w sali lekcyjnej czy członków grupy pracującej nad jakimś kreatywnym zadaniem. Moi uczniowie w każdym wieku uwielbiali grę "Speed dating", w której na mój sygnał zmieniali kolegę / koleżankę z ławki i ponownie wykonywali to samo zadanie z nowym partnerem, co dodatkowo zapewniało lepsze przećwiczenie pożądanych umiejętności językowych. Nawet niewielkie zmiany w organizacji przestrzeni mogą mieć pozytywny wpływ na uważność, ale trzeba mieć też na uwadze uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (np. zespół Aspergera czy ADHD) i wówczas konsultować takie decyzje ze szkolnym pedagogiem.

Kolorystyka

Nie tylko aranżacja przestrzeni ma wpływ na kreatywność oraz jakość procesu dydaktycznego, ale również kolory ścian oraz dodatków znajdujących się w danym pomieszczeniu. Wiele sal lekcyjnych w szkołach oraz pokojów dziecięcych jest pomalowana na modny ostatnio kolor biały, który mnie osobiście kojarzy się ze szpitalną sterylnością, a jak dowodzą badania naukowe wcale nie sprzyja on pomysłowości. Najlepszym kolorem okazuje się być niebieski oraz zielony, chociaż i odpowiednio wykorzystane inne kolory  potrafią również zwiększyć kreatywność oraz produktywność, o ile nie są to mdłe pastele. Pamiętaj jednak, aby unikać przytłaczającej przewagi jednego koloru, ale też i kakofonii kolorów, gdyż obydwie te sytuacje zaburzają poczucie harmonii, a tym samym odciągają uwagę mózgu od pracy nad kreatywnym zadaniem.

Dekoracje

Jednym z najważniejszych elementów wystroju każdej szkoły, a tym bardziej każdego domu, są wszelkie przedmioty dekoracyjne, które nadają pomieszczeniom odpowiedniego charakteru. W sali lekcyjnej oczywiście musi być tablica, po której pisze głównie nauczyciel, ale dobrze byłoby udostępnić również uczniom jakąś powierzchnię, na której mogą umieszczać swoje pomysły czy po prostu wyżyć się artystycznie. Może to być zwykła tablica suchościeralna bądź fragment ściany pomalowany farbą tablicową, co jest równie dobrym pomysłem urządzając pokój dziecięcy. Jeżeli chcesz przy okazji poćwiczyć język obcy, to umówcie się z uczniami czy swoimi dziećmi, że na tablicy mogą pojawić się jedynie słowa w wybranym języku, a rysunki muszą być w nim podpisane bądź nazwane.

Kolejnym często spotykanym elementem w salach lekcyjnych czy w pokojach (zwłaszcza nastolatków) są plakaty, które zazwyczaj stanowią pasywną dekorację i nie wnoszą nic wartościowego do procesu dydaktycznego. Owszem, istnieje coś takiego jak widzenie peryferyjne, dzięki któremu uczniowie być może kątem oka nauczą się czasowników nieregularnych, ale jest na to o wiele większa szansa, gdy sami stworzą taki plakat. Zamiast wieszać na ścianach gotowe materiały od wydawnictw, z którymi nie zrobisz nic kreatywnego przez cały rok szkolny, daj szansę wykazania się swoim uczniom, co rozwinie nie tylko ich kreatywność, ale i zaangażuje ich we własny proces uczenia się. Możesz też powiesić jakieś łamigłówki (np. rebusy czy zagadki logiczne), które będą stymulujące dla mózgu, a przy okazji nie będą jedynie sztampową dekoracją zbierającą kurz i zaśmiecającą ściany.

Gdy już odpowiednio pomalujesz ściany swojej sali bądź pokoju własnego dziecka, optymalnie ustawisz meble i powiesisz wszelkie wartościowe dodatki, nie może zabraknąć tam przedmiotów, które są niezbędne w każdej kreatywnej szkole czy domu. Przede wszystkim zadbaj o to, aby mieć wystarczającą ilość kartek, kredek, nożyczek i innych artykułów szkolnych, nawet pracując z nastolatkami czy dorosłymi, którzy również potrzebują okazji do twórczej pracy. Ponadto, istnieje całe mnóstwo gadżetów, które nie tyle stanowią pewną dekorację, ale można je aktywnie wykorzystać do pobudzania wyobraźni oraz rozwijania pomysłowości swoich podopiecznych. Gdy natrafisz na jakieś nietypowe przedmioty o dziwacznych zastosowaniach (jak powyższe plastikowe krzesełka), to koniecznie przynieś je ze sobą i zainspiruj swoich uczniów czy dzieci do niesztampowego myślenia.

Jak widzisz, stworzenie prawdziwie kreatywnego środowiska nie wymaga wielkich nakładów pieniężnych czy długich i żmudnych przygotowań, a jedynie nowego spojrzenia na pewne niedoceniane kwestie, jak ustawienie ławek, kolor ścian czy dekoracje. Zanim Twoi uczniowie czy dzieci przekroczą mury szkoły, wprowadź chociaż kilka powyższych zmian w ich miejscu nauki, a zobaczysz jak rozkwitnie ich kreatywność. BTW, czy masz pomysł na to, czym są te plastikowe małe krzesełka oraz jak można je wykorzystać na zajęciach językowych? Z chęcią poznam Twoją opinię, którą wpisz w komentarzu poniżej.

Wakacje powoli mijają, tak samo jak czas na poszerzanie wiedzy na temat rozwijania kreatywności w szkole i w domu, ale Twoja rola wcale się nie kończy, tylko tak naprawdę dopiero zaczyna. Jeżeli chcesz być bardziej kreatywnym nauczycielem bądź rodzicem, jeżeli zamierzasz nauczyć swoich podopiecznych twórczego myślenia, to nadszedł właśnie ten moment, aby zacząć działać! Czas przejść od teorii do praktyki i wprowadzić do edukacji oraz w swoje życie (prawdziwie) dobrą zmianę, w której pomoże Ci niezastąpiony ekspert od tworzenia kreatywnych szkół, czyli Sir Ken Robinson.

Przyglądaliśmy się już definicjom kreatywności oraz sposobom na jej rozwijanie, ale chcąc pójść o krok dalej i wpuścić powiew innowacyjności do swojej szkoły bądź domu, należy najpierw zrozumieć, czym tak naprawdę jest edukacja. W tym celu posłużę się cytatami z rewelacyjnej książki "Kreatywne szkoły", autorstwa wcześniej wspominanego znanego brytyjskiego edukatora i propagatora oddolnej rewolucji w szkolnictwie.

"Edukacja ma na celu umożliwienie uczniom zrozumienia świata wokół nich oraz naturalnych talentów tkwiących w ich wnętrzu, aby mogli stać się spełnionymi jednostkami i aktywnymi, wrażliwymi obywatelami"  

Według większości rodziców oraz uczniów, ale też i niestety całkiem sporego grona pedagogicznego, edukacja polega jedynie na przekazywaniu posiadanej wiedzy, a przecież rola nauczyciela jest o wiele bardziej złożona. W dzisiejszym świecie, gdzie informacje można uzyskać za pomocą jednego kliknięcia, nauczyciel czy rodzic nie tyle jest potrzebny do przekazywania wiedzy, co do nauczenia umiejętności organizowania oraz wykorzystania tej wiedzy. Taką umiejętnością jest między innymi kreatywność, która jest uważana za jedną z najważniejszych cech, jakimi będą musieli odznaczać się pracownicy (czyli nasi uczniowie bądź dzieci), aby odnieść sukces w życiu. Dlatego ucząc języka obcego, nie skupiaj się jedynie na wbiciu do głów wymaganego słownictwa czy tłumaczeniu gramatyki, ale też dawaj możliwość wyrażania swoich opinii, pracy zespołowej, tworzenia czegoś oryginalnego czy zabawy językiem (nie mylić z grami językowymi!). Już w starożytności Sokrates zauważył, że edukacja to nie tyle "napełnianie naczynia", czyli umysłów wiedzą, co "rozpalanie ognia", czyli odkrywanie i rozwijanie potencjału swoich podopiecznych. To samo odnosi się do Ciebie - nie czytaj tylko o byciu kreatywną osobą, ale zacznij wykorzystywać tą wiedzę i wychodzić poza swoją strefę komfortu, odkrywając tym samy swoje ukryte talenty!

"Edukacja nie odbywa się w pomieszczeniach komisji parlamentarnych ani w przemowach polityków. Jest tym, co ma miejsce pomiędzy uczniami a nauczycielami w prawdziwych szkołach. Jeśli jesteś nauczycielem, dla Twoich uczniów   T y   j e s t e ś   systemem"

Większość nauczycieli w naszym kraju narzeka na obecny system edukacji, jawnie bądź prywatnie krytykując "dobrą zmianę" wprowadzoną prawie 2 lata temu w Polsce, ale niewielu z nich pamięta, jak i gdzie tak naprawdę odbywa się proces nauki. To nie politycy decydują o tym, jakie umiejętności posiadają uczniowie bądź nasze dzieci po opuszczeniu murów szkolnych, tylko oni sami oraz my u ich boku. To nie w Sejmie czy na Nowogrodzkiej zdobywają oni wiedzę, tylko w naszej sali lekcyjnej czy w zaciszu naszego własnego domu. Chcąc zmienić oblicze edukacji w naszym kraju czy na całym świecie, nie ma sensu kruszyć kopii zwalczając obecny system, gdyż tak naprawdę jesteśmy jego przedstawicielami, ale można (a nawet trzeba) zacząć zmianę od siebie samego. Jeżeli chcesz, aby Twoi uczniowie bądź dzieci byli bardziej kreatywni, to Ty również rozwijaj w sobie tą umiejętność oraz wplataj w waszą codzienną rutynę lub program nauczania ćwiczenia pobudzające wyobraźnię czy uważność. Tak jak kropla drąży skałę, tak i małe kroki na drodze do kreatywności potrafią zdziałać cuda oraz zmienić oblicze najpierw Twojej klasy, później całej szkoły, a z czasem może i całego kraju!

Jeżeli przekonałam już Ciebie do wprowadzenia chociaż niewielkich zmian w swoim życiu zawodowym bądź prywatnym, to pewnie teraz zastanawiasz się, w jaki sposób uczyć innych kreatywności, skoro nie czujesz się w tej dziedzinie jeszcze ekspertem. Nie bój się, z pomocą przychodzę ja oraz nieocenione źródło wiedzy w tym temacie, czyli książka "Oblicza umysłu. Ucząc się kreatywności", oczywiście autorstwa mojego guru - Sir Kena Robinsona. Zanim przejdziemy do konkretnych wytycznych dla nauczycieli chcących uczyć kreatywności na swoich zajęciach, musimy rozróżnić dwa często mylone pojęcia - kreatywne nauczanie oraz uczenie kreatywności.

"Istnieje różnica między kreatywnym nauczaniem a uczeniem kreatywności. [...] Kreatywne nauczanie polega na ułatwianiu innym kreatywnej pracy. [...] ​Uczenie kreatywności wymaga zadawania pytań otwartych, które mają wiele rozwiązań, pracy w grupach, używania wyobraźni w odkrywaniu nowych możliwości, zauważania cech wspólnych odmiennych poglądów [...]"

​Dobrzy nauczyciele języków obcych zazwyczaj starają się wymyślać autorskie zadania bądź gry wspomagające zapamiętywanie słownictwa czy ćwiczące gramatykę, tym samym zapewniając uczniom ciekawszy proces zdobywania wiedzy. Niemniej jednak jest to "jedynie" pierwszy krok, czyli kreatywne nauczanie nie gwarantujące, że w przyszłości ów uczniowie będą równie kreatywni, jak ich nauczyciele. Nie wystarczy być jedynie kreatywnym nauczycielem, a nawet nie trzeba być wyjątkowo kreatywnym nauczycielem, aby uczyć tej umiejętności swoich podopiecznych. Przestań skupiać swoją uwagę oraz poświęcać tyle czasu na tworzenie kreatywnych zadań, a zacznij po prostu dawać więcej okazji swoim uczniom czy dzieciom do wykazywania się ich własną kreatywnością. Nie wstydź się korzystać z "gotowców", wykorzystuj do swojej pracy przedmioty znajdujące się wokół Ciebie, szukaj inspiracji wszędzie i przede wszystkim inspiruj innych do zmian w sposobie myślenia oraz działania!

"Uczenie kreatywności to trzy powiązane ze sobą zadania: zachęcanie, rozpoznanie i rozwijanie"

Wiele osób jest przekonanych, że brakuje im kreatywności i dlatego często nawet nie próbuje podjąć się zadania, które wymaga niesztampowego myślenia czy użycia bujnej wyobraźni. Ten brak odwagi postępuje wraz z upływem lat, dlatego tak istotnym jest podsycanie naturalnej kreatywności małych dzieci oraz pobudzanie pomysłowości w okresie dojrzewania. Gdy już zachęcimy naszych uczniów czy dzieci do prób twórczego myślenia, dobrze byłoby bazować na tym, co ich interesuje, gdyż jedynie naturalna ciekawość połączona z ciężką pracą daje sukces, a jak wiadomo sukces rodzi sukces i może uwolnić ich "żywioł". Tobie również łatwiej będzie zmagać się ze wszelkimi trudnościami związanymi z zawodem nauczyciela bądź rodzicielstwem, jeżeli spróbujesz (na nowo) odkryć w sobie pasję. Największym polem do popisu jest jednak rozwijanie kiełkującej już kreatywności, gdyż można wówczas wspierać naszych podopiecznych w budowaniu swojej samoświadomości oraz dostarczać im nowych bodźców do dalszego rozwoju. Poniższa lista wskazuje, jakie konkretne zadania stoją przed nauczycielami chcącymi uczyć kreatywności:

To już jest koniec naszej wspólnej wakacyjnej drogi do kreatywności i teraz to od Ciebie zależy, którędy dalej podążysz - będziesz nadal rozwijać swoją własną kreatywność, zaczniesz uczyć innych kreatywności, czy zostaniesz w tym samym miejscu. Mam nadzieję, że zachęcę Ciebie do rewolucyjnych zmian, ale chociaż niewielki krok w stronę kreatywności będzie miodem na moje nauczycielskie serce. Daj znać w komentarzu, którą drogą chcesz podążać w nowym roku szkolnym. Powodzenia!

Prawie równo rok temu zaczęłam swoją niesamowitą przygodę z czasami szalonymi pomysłami na rozwijanie kreatywności w szkole i w domu, którymi dzielę się na tym blogu co tydzień w poniedziałek z ponad tysiącem nauczycieli i rodziców. Czego możesz ode mnie się nauczyć? Jakie są moje źródła inspiracji? O czym będę jeszcze pisała? Tego dowiesz się w tym wspomnieniu naszego wspólnego kreatywnego roku.

Niezbędnym elementem procesu rozwoju osobistego, a w szczególności rozwijając swoją własną kreatywność, jest poświęcenie czasu na autorefleksję oraz przyjrzenie się swoim pomysłom z pewnego dystansu. Dlatego poniżej znajdziesz listę tematów poruszanych przeze mnie przez ostatni rok, które dla mnie są okazją do przypomnienia swojej drogi do kreatywności, a Ty być może zainspirujesz się czy chociaż wypróbujesz pomysły czekające na "lepsze czasy". Klikając w nazwę tematu przejdziesz do odpowiedniego miejsca w archiwum bloga, gdzie znajdziesz mnóstwo inspiracji oraz ćwiczeń do rozwijania kreatywności.

Teorie kreatywności

​​Zanim wyruszysz w jakąkolwiek podróż samochodem, musisz najpierw opanować zasady ruchu drogowego, zrozumieć funkcjonowanie danego pojazdu oraz poćwiczyć jego obsługę. Tak samo jest z kreatywnością! Jeżeli jesteś dopiero na początku swojej drogi do kreatywności, to nie zapomnij najpierw zapoznać się z jej podstawami, które pomogą Ci ruszyć z kopyta oraz wykorzystać pewne proste techniki do pobudzania swojej pomysłowości. Uwierz, że jesteś kreatywną bestią, tylko być może jeszcze o tym nie wiesz!

Kreatywne wyzwania

Nawiązując po raz kolejny do metafory nauki jazdy samochodem, nikt z nas nie rodzi się kierowcą, tylko krok po kroku uczymy się kierowania pojazdem, a dopiero praktyka sprawia, że potrafimy robić to z łatwością. Tak samo chcąc być kreatywną osobą, musisz ciągle stawiać przed sobą wyzwania, które zmuszą Ciebie do poszukiwania nowych pomysłów oraz wychodzenia poza wygodne schematy. Nie bój się marzyć, ale też rób wszystko, aby realizować swoje najśmielsze pomysły!

Codzienna kreatywność

Większość z nas zapewne codziennie używa samochodu bądź innego środka lokomocji, aby szybciej oraz łatwiej dotrzeć do swojego celu podróży, jakim jest nasza praca czy też dom. A jak jest z Twoją kreatywnością? Czy każdego dnia robisz coś kreatywnego, aby pobudzać swoją wyobraźnię oraz dążyć do generowania jak największej liczby wartościowych pomysłów? Rozejrzyj się dokoła, gdyż inspiracje możesz znaleźć dosłownie wszędzie i w każdym momencie!

Sztuka a kreatywność

Jednym z najczęstszych mitów na temat kreatywności jest łączenie jej jedynie ze sztuką, zwłaszcza malarstwem, muzyką i teatrem, a nie dostrzeganie jej w innych dziedzinach życia czy naszej codzienności. Niemniej jednak obcowanie ze sztuką, która wymaga szczególnej wyobraźni oraz oryginalności, może Ciebie skłonić do niesztampowego myślenia oraz zachęcić do swojej własnej twórczości. Nie każdy jest Picassem, ale każdy może czerpać przyjemność z tworzenia czegoś kreatywnego!

Technologia a kreatywność

W dzisiejszych czasach zdominowanych przez nowoczesne technologie oraz media społecznościowe wiele osób obawia się, że ludzie są coraz bardziej pozbawieni kreatywności, co odnosi się zwłaszcza do najmłodszych pokoleń. Na szczęście dzieci są z natury kreatywne, a my możemy wiele zrobić, aby zachować w nich tą dziecięcą fantazję, o czym będę pisała w jednym z kolejnych wpisów. Istnieje wiele stron internetowych oraz aplikacji, które wspierają pomysłowość oraz ułatwiają tworzenie kreatywnych materiałów na zajęcia, więc czas zaprzyjaźnić się z technologią!

Kreatywne książki

Nie od dzisiaj wiadomo, że książki rozwijają wyobraźnię oraz umiejętności językowe, ale na rynku istnieje też wiele publikacji, które zostały stworzone z myślą o rozwijaniu kreatywności. Moimi ulubieńcami są "Zniszcz ten dziennik" oraz "To nie jest książka", którym poświęciłam oddzielny cykl wpisów, ale wykorzystywałam równie dobrze książeczki mojej 2-letniej córeczki czy inne "zwykłe" książki. Weź ze swoimi uczniami czy dziećmi kreatywne książki do ręki (z kolei w wolnej chwili pozycje od Sir Kena Robinsona), a zobaczysz jak to wpłynie na waszą pomysłowość!

Kreatywne zabawki

Jedną z istotnych, ale często niedocenianych cech kreatywnych osób jest tzw. playfulness, czyli umiejętność bycia beztroskim oraz chętnym do zabawy, która jest skutecznie hamowana w wieku szkolnym. Istnieje jednak wiele zabawek, które warto zachować z okresu dzieciństwa, gdyż pomagają nie tylko umilić zajęcia językowe, ale i rozwijać wyobraźnię czy zachęcać do tworzenia czegoś kreatywnego. Nie wstydź się zatem powrotu do przeszłości i na nowo odnajdź w sobie wewnętrzne dziecko!

Podwórkowa kreatywność

Tak jak ptak nie może w pełni rozwinąć swoich skrzydeł w klatce, tak samo i kreatywność w pełni nie rozkwitnie, gdy będzie zamknięta jedynie w czterech ścianach szkoły bądź domu. Warto zatem sięgnąć chociażby po znane i lubiane gry podwórkowe, które sprawią wszystkim wiele radości, ale również zmuszą do wychodzenia poza pewne utarte ramy myślowe. Nie siedź zatem jedynie przed ekranem komputera, wyjdź na spacer, pooddychaj świeżym powietrzem, a inspiracje same do Ciebie przyjdą!

Przez ostatni rok napisałam niemal 50 tekstów na temat kreatywności (czy poznajesz je na powyższym zdjęciu?), ale nie byłoby to możliwe, gdybym sama nie rozwijała swojej własnej pomysłowości oraz nie korzystała ze sprawdzonych źródeł inspiracji. Zastanawiasz się teraz pewnie, jakież to tajemne miejsca trzeba odwiedzić czy przedmioty trzeba posiąść, aby stać się tak kreatywną osobą, jak ja (a co, chociaż raz nie będę skromna)? W zasadzie odpowiedź sama nasuwa się na myśl po przeczytaniu wszystkich moich wpisów czy chociażby niniejszego podsumowania. Są to oczywiście:

1. różnorodne książki (zwłaszcza tzw. kreatywne) oraz Internet (np. Pinterest),
2. przedmioty codziennego użytku, w tym zabawki,
3. zabawy z własnym dzieckiem oraz spotkania z nowymi ludźmi,
4. obcowanie ze sztuką, ale również naturą,
5. szkolenia i wszelakie (codzienne!) ćwiczenia.

A propos tego ostatniego, to w kolejnym wpisie oderwiemy się na chwilę od rozważań na temat kreatywności, aby poćwiczyć nieco swój umysł, co pośrednio na pewno też dobrze zrobi naszej wyobraźni. Zanim jednak do tego przejdziemy, mam jedno krótkie pytanie - który z powyższych tematów najbardziej Ciebie zainteresował bądź który wpis najbardziej Ci się podobał? Daj znać w komentarzu, aby nasz kolejny wspólny rok rozwijania kreatywności był jeszcze ciekawszy :)